Astım

Astım Nedir ?
Astım üst solunum yollarının kronik iltihabı sonucunda ileri derecede duyarlı olmasına ve bazı dış etkenlerle daralmasına neden olan bir solunum yolu hastalığıdır.  Üst  solunum yollarında meydana gelen infilamasyon, iltihap sonucu aşırı derecede akciğerlerin duyarlı olması ve dışarıdan bazı uyarıcı ve provoke edici etkenlerle zaman zaman solunum yollarının daralmasıyla giden bir hastalıktır.Üst solunum yollarında meydana gelen tıkanmayla giden bir hastalıktır. Üst solunum yollarında meydana gelen kronik iltihap akciğerlerin ve üst solunum yollarının aşırı duyarlılığına sebep olur. Bu aşırı duyarlılığın sonucunda hava yollarında daralmayla seyreden bir tablo ortaya çıkar. Bu tablo astım olarak özetlenmektedir. Astımın son 30 yılda dünya genelinde arttığı gözlenmiştir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde ortalama olarak yetişkin nüfusun % 10 ‘unda , çocuklarında % 15’ inde astım görülmektedir.
Astımlı hastaların birçoğunda burunda alerjik rinit, atopik dermatit ve egzama dediğimiz rahatsızlıklarda beraberinde bulunmaktadır. Astım genellikle ve çoğunlukla çocukluk döneminde ortaya çıkan bir hastalıktır. Astımı bulunan hastaların çok az bir kısmında ancak alerjik testlerin negatif çıktığını görüyoruz. Hatta bu hastalarda serumda yapılan bir testte EGE denilen  maddenin de normal sınırlarda olduğu saptanmaktadır. Meslek hastalığına bağlı ortaya çıkan astım tipleri de vardır. Bunlar çeşitli kimyasal maddelere maruz kalınma sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Örneğin; içerisinde  Toluen Siyanak denilen bir madde bulunan işyerlerinde astım meslek hastalığı olarak görülebilmektedir.

Astımı Tetikleyen Faktörler
1- Astımı olan  kişilerin bazı maddelere karşı duyarlı olduğunu görüyoruz. Bu maddelere maruz kalındığında  astım tetikleniyor,
2- Viral yani virüslerle olan enfeksiyonlar,
3- Veta adrenerjik tıp ilaçları,
4- Egzersiz astımı olanlarda astım krizlerinin ortaya çıkmasını tetikler,
5- Hava kirliliği astım çıkmasını tetikler,
6- Çeşitli işlerle uğraşan kişilerin işyerlerinde duyarlı oldukları maddelere  maruz kalmaları astımlarını tetikler,
7- Stress astım hastalığını tetikler.

Astımın Nedenleri
Astım hastalığının nedeni kesinlikle belli değildir daha tespit edilememiştir. Genel anlamda yaygın görüşe göre doğuştan üst solunum yolları duyarlı olan bireylerde çevresel koşulların etkisiyle astım oluşmaktadır. Ayrıca geçirilmiş viral bakteriyel enfeksiyonlar, zatürre ve bunun gibi hastalıklarda astımın oluşmasında ve provokasyonunda önemli bir yer almaktadır. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki akciğerde ve üst solunum yollarında görülen mukozal ödem  ve daralma işin genetik bir alt yapısının ve sebebinin  olduğunu göstermektedir.  Bu genetik faktörlere ek olarak astıma neden olan unsurlardan biri de dışarıdan gelen enfeksiyonlar , alerji ve emesyonel yani ruh haliyle ilgili durumlardır. Psikolojik mekanizmaların  yol oynaması için broşyel aşırı duyarlılığa yani yapısal bir yatkınlığın da bulunması gerekir. Ayrıca astımlı kişilerde  bir takım kişilik özelliklerine rastlanmasına  rağmen bu hastalıkla birlikte görülen spesifik bir kişilik tipi yoktur. Ansiyete yani kaygının yol açtığı bazı astım nöbetlerinin nedeni bir şartlı refleks olarak açıklanabilir. Astımla beraber  alerjisi olan insanlarda yüksek igE seviyeleri de göze çarpmaktadır. Burada da karşılıklı olarak alerjininde astımın nedenleri arasında rolünün olduğu söylenebilir.

Astımın Belirtileri
Astımlı hastaların bir çoğunda şu üç semptom görülür:
1- (Wheezing) ıslık tarzı nefes alıp verirken akciğerlerden gelen ıslık gibi bir ses.
2-  Dispne dediğimiz solunum sıkıntısı,
3- Öksürük.

Astımlı hastaların en çok görülen üç belirtisidir. Astımlı hastalar klinik olarak değerlendirilirken doktorlar bu üç belirtiyi göz önünde bulundururlar. Bu saydığımız üç belirti yani akciğerlerden solunum sırasında gelen ıslık gibi ses, nefes darlığı ve öksürük;  astımı olan kişilerde her üç  semptom birarada görülmesi şeklinde olduğu gibi  sadece ayrı ayrı veya bunlardan sadece birinin görüldüğü şekilde de klinik olarak ortaya çıkabilir. Ve bu üç semptom yıllar içerisinde yapılan tedaviye göre ve tedaviye verilen cevaba göre de değişebilir. Bu üç belirti geceleri daha sert bir şekilde kişileri rahatsız etmektedir. Klinik olarak öksürük astımın en önemli belirtisidir. Kuru ve inatçı bir nitelik gösterir. Öksürüğün yanında çoğu zaman hırıltılı solunum ve nefes darlığı da vardır. Öksürük geceleri sabaha karşı ve yatay durumda daha fazla görülür. Hastalarda gülmek, ağlamak, derin nefes almak bile şiddetli öksürük krizlerine yol açabilir. Özellikle yaşlı hastalarda öksürük krizleri sırasında idrar kaçırmada gözükebilmektedir. Yapılan yayınlarda hatta öksürük nöbetleri sırasında bayılan hastalar olduğu da bildirilmiştir. Bazı yapılan tıbbi neşriyatlarda ve yayınlarda öksürük krizlerinin hastaların göğüslerinde yorulmaya bağlı ağrıya neden olduğu, göğüs ve karın kaslarındaki ağrılardan şikayetçi oldukları, bazı hastalarda ise kaburgalarda çatlak ve kırıklarının da olduğu belirtilmiştir.

Astımlı Hastalarda Balgam
Astımlı hastaların tipik olarak az miktarda lastik kıvamında yapışkan balgamları vardır. Astımlı hastalarda meydana gelen bu lastik kıvamında sert ve küçücük balgam parçası hastalara rahatsızlık verir. Bu balgamın atılmasıyla birlikte hastalarda bir rahatlama görülür. Bazı astımlı hastalarda ise köpüklü beyaz balgam görülmektedir. Astımlıların zaman zaman yeşil renkte balgamları da olabilir. Bu durum enfeksiyonla karıştırılıp doktor tarafından antibiyotik verilmesiyle sonuçlanabilir. Oysa balgamın yeşil olması Eozinofil denilen kan hücrelerinin balgamda fazla miktarda olmasından kaynaklanmaktadır. Bunun yanında koyu ve sarı renkte balgamı olan hastalarda ise enfeksiyon ihtimali çok yüksektir ve antibiyotik kullanmak gerekebilir. Eğer astımı olan bir hastada beraberinde sinüzitte varsa genizden özellikle gece akıntı olabilir. Bazı küçük çocuklar hiç balgam çıkaramayabilir. Ve bu küçük çocuklarda görülen öksürük krizlerinde, çocuk kusarak bu balgamı atmaya çalışır yani çocukta öksürük krizleri kusmalara dönüşebilir.

Astım Klinik Bulgular
Astımlı hastalarda artmış solunum sıkıntısına bağlı olarak solunum sayısındaki artma ve solunuma yardımcı olan solunum kaslarının  devreye girmesi ve siyanoz denilen vücutta morarma belirtileri görülmektedir. Doktorlar hastalara yaptıkları muayenelerde ıslık sesini andıran bir solunum sesiyle (wheezing )karşılaşırlar. Belli bölgelerde wheezing çok yaygın olarak gözükebilmektedir. Astımlı hastalarda doktorlar yaptıkları muayenelerde burunda, deride alerjiye rastlayabilirler. Beraberinde sinüzitte olabilir. Eğer astım gereği gibi kontrol altına alınmışsa bu belirtilerin hiçbiri de görülmeyebilir.

Astım Teşhisi
1- Astım tanısını koymada ilk basamak iyi bir değerlendirmedir.
2- İyi bir hastalık öyküsü alınarak teşhis konulabilir.
3- Ailede astım olması kişide astım bulunması riskini ve ihtimalini arttırır.
4- Astım teşhisi koyarken en önemli yardımcı araç solunum testleridir. Solunum testleri sipinometri denilen araçla yapılır.
5- Akciğer röntgeni çekilerek astım teşhisi konulabilir.
6- Broş provokasyon testi  yapılabilir. Bu test ile bazı maddeler hava yoluna verilerek broşlar provoke edilerek incelenir.
7- Egzersiz testi. Kısa süreli egzersiz ile hava yollarının egzersine tepki verip vermediğine bakılır.
8- Rutin akciğer fonksiyon testleri.
9- Astım tedavisine yardımcı testler.
10- İntredermal deri testleri
11- Prick deri testleri.

Astım ve Solunum Fonksiyon Testleri
Solunum fonksiyon testleri astım tanısında en önemli testlerdir. Beş yaşındaki çocuklara yapılmaktadır. Beş yaşından önce bu test yapılmaz. Çocuklara bu test yapılırken oyun programı ile yapıldığı için çocuklar bu testten kaçınmazlar. Çocuklara balon patlatma oyunu tekniği ile bu test yapılır. Bu testten sonra ventolin denilen bir madde uygulanır. Daha sonra tekrar solunum fonksiyonu testleri yapılır.

SOLUNUM FONKSİYON TESTLERİ YAPILIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Bu test  5 veya 6 yaş üzerindeki çocuklara yapılmalıdır.Testten 8 saat önce ve ventolin, brikanil gibi nefes açıcılar ve çeşitli ilaçlar kesilmelidir. Eğer solunumu rahatlatıcı ilaçlar kesilmez ise sonuç yanlış çıkabilir. Solunum fonksiyon testleri için açlık veya tokluk önemli değildir. Solunum fonksiyon testleri nasıl uygulanır:

1- Ayakta veya oturur pozisyonda yapılır.
2- Burun mandalla kapatılır.
3- Derin bir nefes alınır.
4- Nefes çok hızlı birden verilir. Nefes bitinceye kadar nefes verilmeye devam edilir. Bu işlem üç kez yapılmaktadır.
5- Ventolin uygulaması yapılır.
6- 15-20 dakika madde 1 den madde 4 e işlem tekrar edilir.

Astım ve Solunum Provokasyon Testi
Solunum fonksiyon testi ile teşhis koyulamayan hastalara solunum provokasyon testi yapılır. Bu test nefes borusunda ve solunum sisteminde provokasyona ve sıkışmaya neden olan bazı maddelerle yapılır. Bu testin pozitif olması yüzde yüz astım teşhisini koydurmaz. Ancak solunum provokasyon testi negatif olan hastalarda kesinlikle astım olmadığını söylemek mümkündür.

Özet
Test (-)  :  Astım değil denilebilir
Test (+) :  % 100 astım denilemez.

Astım ve Diğer Laboratuvar Testleri
Astım hastalığında kan testleri oldukça büyük önem taşımaktadır.  Astım hastalığında tam kan sayımının yapılması ve kan sayımında  eozinofil denilen hücrelerin yüksek çıkması anlamlıdır. İGE ölçümü provokatif ajanlar verildiğinde önemlidir. İGE ölçümü daha sonra tetikleyici sebepleri belirlemede bize yardımcı olur. Ayrıca deride yapılan alerji testleri, alerjik tetikleyicileri belirlemede bizlere yardımcı olur.

Astım Tedavi
Astımlı hastaların hayatlarını normal sürdürebilmesi için tedavi edilmeleri gerekmektedir. Bu hastalara uygulanacak tedavi hastalığı kontrol altına alacağı için yaşam standardını arttıracaktır. Erken yaşlarda başlayan astım tedavisi yetişkin yaşlardaki astım belirtilerinin ortadan kalkması açısından bir avantaj sağlayacaktır. Astım kronik bir hastalık olduğu için bu hastalığı tamamen tıbbi anlamda ortadan kaldırmak zordur. Önemli olan burada şikayetleri azaltmaktır. Astım tedavisinde iki tip yol izlenir. Birincisi rahatlatıcı tedaviye yönelik bir yoldur. İkincisi koruyucu tedaviye yönelik bir yoldur. Rahatlatıcı tedavide ilaçlar hastanın şikayetlerinin arttığı durumlarda kullanılır. Koruyucu tedavide ise uzun süre alınan ve astım krizlerinin ortaya çıkmasını önleyen ilaçlar kullanılır. Astım tedavisinde inhaler denilen ve burundan çekilen ilaçlar kullanılmaktadır. Astımlı hastalarda genellikle öksürük şurupları ve antibiyotikler bir yarar sağlamaz. Yine astımlı hastaların önden antibiyotik kullanması ve öksürük şurupları içmesi hastalığın başlamasını engellemez.

Dünyada Kaç Astım Hastası Vardır ?
Tüm dünyada 150 milyondan fazla astım hastası vardır.1996 Atlanta Yaz Olimpiyatlarına katılan 196 atletin 43’ ü astım hastasıydı ve 34’ ü astım ilacı kullanıyordu. Buda bize astımla başarılı bir hayat sürmek mümkün olabileceğini gösteren en somut örneklerden biridir.

Türkiye de Kaç Astım Hastası Var ?

Yapılan son araştırmalar, dünyada 300 milyon, Türkiye’de ise 4 milyon kişinin astım olduğunu söylüyor.
Güncelleme : 15 Mayıs 2013